• حسن میثمی، مسئول معاملات مشتقه کارگزاری بورس بیمه ایران

بازار مشتقه بازاری است که در سطح دنیا جا افتاده است و سطح و ارزش معاملات بسیار زیاد است، یکی از راه‌هایی که می‌توانیم به واسطه آن بازار مشتقه را گسترش دهیم این است که با ورود حقوقی‌های بیشتر به این بازار با تقویت سیستم‌های معاملاتی بتوانیم حجم و ارزش معاملات را افزایش دهیم.

در حال حاضر به طور مثال در بورس کالا در بحث مشتقه تقریبا می‌توان گفت روزانه ۵۰-۴۰ میلیارد حجم می‌خورد که اگر این عدد به ۴۰۰-۳۰۰ میلیارد برسد آن زمان سرمایه‌های بزرگ هم می‌توانند وارد شوند، بحث بعدی ثبات قوانین است یعنی باید تسهیل کنند که علاوه بر اینکه فعالان بازار سهام به کسانی که با بازار مشتقه آشنا نیستند آموزش بدهند، از طرف دیگر هم روند کدگیری را تسهیل کنند و هم با ارتقای سیستم‌هایی که دارند، می‌توانند به توسعه بازار کمک کنند. در این راستا ابزارهای نوین مالی در دنیا بسیار متعدد است.

در حال حاضر بورس‌کالا می‌تواند روی شمش طلا گواهی سپرده و به تبع آن قراردادهای آتی شمش را راه‌اندازی کند، چرا که شمش طلا تابع اونس جهانی و دلار داخل بوده و می‌تواند تا حدودی تقاضای سفته‌بازی را پوشش دهد. شمش در کنار آتی نقره و صندوق طلا به علت نوسانات قیمتی می‌تواند برای معامله گران جذاب باشد همچنین با توجه به تجربه جهانی بورس کالایی دنیا، می توانیم قراردادهای آتی را برای محصولاتی از قبیل میلگرد، آهن و سایر محصولاتی که در تالار فیزیکی بورس کالا معامله می شوند، راه اندازی کرد.

توسعه بازار مشتقه سبب پیش‌بینی پذیرتر شدن کالاها و ایجاد جذابیت در بازارهای مالی خواهد شد. اگر ما به این فکر بودیم که ابزارهای مالی نوین مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله را در بورس کالای ایران تقویت کنیم، در سال ۱۳۹۹ هیچ‌وقت بازار بورس دچار آن حباب وحشتناک و شاخص ۲ میلیونی که باعث شد در اثر ورود نقدینگی بعضی سهم‌های کوچک قیمت‌شان ۲۰ برابر شود و اصطلاحاً دچار سوپر حباب شوند، نمی‌شد، چرا که بسیاری از افراد با ناآگاهی اقدام به خرید سهم می‌کردند و هیچ اطلاعاتی از بنیاد شرکت‌ها نداشتند. تنها در یک مورد قیمت سهم ایران خودرو به بیش از ۱۰۰۰ تومان رسیده بود و حتی ارزش بازار این شرکت از ارزش شرکت‌های بزرگ خودروسازی دنیا بیشتر شد. این در حالی است که اگر بازار بورس دو طرفه بود بسیاری از افراد با تشخیص حباب در شاخص و سهم‌ها موقعیت فروش اخذ می‌کردند و این خود باعث عدم غیر واقعی شدن قیمت‌ها می‌شد.

از طرف دیگر وقتی بازار می‌ریزد معامله گران دچار وحشت می‌شوند، چرا که نمی‌توانند و ابزاری هم ندارند که بتوانند فروش مضاعف بگیرند و در واقع از نزول قیمت سود کسب کنند. یکی از کارکردهای ابزار مشتقه جلوگیری از ایجاد حباب در بازارهای مالی است. سازمان بورس می‌تواند با تقویت ابزار مشتقه و راه اندازی قراردادهای اختیار معامله روی سهم شرکت‌ها بازار کاراتری را ایجاد کند. از جمله مزایای ابزارهای مشتقه می‌توان به دو طرفه بودن بازار، داشتن اهرم (اعتبار رایگان)، امکان انجام معاملات در سررسیدهای آتی و گرفتن نوسان در بازار نزولی اشاره کرد. توصیه می شود بورس کالا نیز همگام با سازمان بورس با ورود مجدد سکه به آتی کالا سبب جذب بیشتر سرمایه‌گذاران به این بازار شود.